การศึกษาดูงานหอพระราชประวัติศรีสวรินทิราราชภักดีและหอพระราชประวัติบรมราชบุพการีกิตติประกาศ
ณ คณะพยาบาลศาสตร์
โดย
นลินทิพย์ ธงชัย
หลังจากที่ได้มีโอกาสเข้าเยี่ยมชมหอพระราชประวัติศรีสวรินทิราราชภักดี และหอพระราชประวัติบรมราชบุพการีกิตติประกาศ ณ คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ศาลายา ในวันที่ 14 มีนาคม พ.ศ. 2566 ซึ่งภายในพิพิธภัณฑ์แห่งนี้มีเรื่องราวที่เกี่ยวข้องกับพระราชประวัติ พระราชกรณียกิจที่เกี่ยวข้องกับด้านการพยาบาล การแพทย์ และการสาธารณสุข ของสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก และสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี โดยภายในพิพิธภัณฑ์ที่เราได้เข้าไปดูนั้นมีด้วยกัน 3 ห้อง ซึ่งแต่ละห้องจะมีเรื่องราวที่มีความน่าสนใจและแตกต่างกันออกไป
ห้องแรกถูกจัดแสดงเป็นหอพระราชประวัติศรีสวรินทิราราชภักดี โดยภายในจะถูกแบ่งออกเป็น 4 โซน คือ โซนสว่างวัฒนปวัติ โซนขัตติยราชการุณย์ โซนอดุลย์สรรพกิจ และโซนทรงอุทิศดั่งสายธาร
โซนสว่างวัฒนปวัตินำเสนอเรื่องราวของสมเด็จพระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า ไม่ว่าจะเป็นพระราชประวัติตั้งแต่เสด็จพระราชสมภพจนกระทั่งทรงเป็นพระภรรยาเจ้าในรัชกาลที่ 5 รวมไปถึงหลักที่ยึดปฏิบัติตลอดพระชนม์ชีพ และอุปนิสัยเฉพาะพระองค์ที่เกี่ยวข้องกับการใฝ่เรียนรู้
โซนขัตติยราชการุณย์นำเสนอเรื่องราวเกี่ยวกับเมื่อสมเด็จพระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า ได้เห็นความทุกข์ยากเนื่องมาจากความเจ็บไข้ที่เกิดขึ้นกับราษฎรเมื่อครั้งที่ได้ประทับ ณ พระตำหนักศรีราชา จังหวัดชลบุรี จากเหตุการณ์ในครั้งนั้นทำให้พระองค์ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดตั้งหน่วยแพทย์เคลื่อนที่และโรงพยาบาลขึ้นมา ซึ่งโซนนี้แสดงให้เห็นถึงจุดเริ่มต้นที่ทำให้สมเด็จพระพันวัสสาอัยยิกาเจ้าทรงสนพระราชหฤทัยที่เกี่ยวข้องกับด้านการแพทย์ การพยาบาล และการสาธารณสุข
โซนอดุลย์สรรพกิจนำเสนอเรื่องราวที่เกี่ยวข้องกับความทุ่มเทในด้านต่าง ๆ ของสมเด็จพระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า ที่เกี่ยวข้องกับการพยาบาล ไม่ว่าจะเป็นความทุ่มเทพระวรกาย และความสนพระราชหฤทัย ซึ่งกลายมาเป็นรากฐานส่วนหนึ่งให้กับการพยาบาลไทยในปัจจุบัน ซึ่งภายในโซนนี้ยังได้แสดงให้เห็นถึงพระราชกรณียกิจในด้านอื่น ๆ ที่ส่งเสริมคุณภาพชีวิตที่ดีให้แก่ราษฎร อีกทั้งยังมีข้อความที่เป็นลายพระราชหัตถ์ของสมเด็จพระพันวัสสาอัยยิกาเจ้าโดยมีเนื้อหาว่า “การที่ฉันให้มาเรียนนั้นจะให้เป็นประโยชน์เพื่อชาติปตุภูมิ ไม่ใช่เพื่ออุดหนุนเฉพาะบุคคล” โดยข้อความข้างต้นนั้นแสดงให้เห็นว่าพระองค์นั้นได้สนับสนุนทุนทางด้านการศึกษาให้กับนักเรียนพยาบาล
โซนทรงอุทิศดั่งสายธารนำเสนอเรื่องราวเกี่ยวกับพระราชประวัติ และพระราชกรณียกิจของสมเด็จพระพันวัสสาอัยยิกาเจ้าช่วงปลายพระชนม์ชีพจนเสด็จสวรรคต ซึ่งมีทั้งพระราชกรณียกิจที่เกี่ยวข้องกับการพยาบาล การแพทย์ และด้านอื่น ๆ ซึ่งภายในโซนนี้ได้มีการจำลองระเบียงของพระตำหนักใหญ่ วังสระปทุมเอาไว้ เนื่องจากสมเด็จพระพันวัสสาอัยยิกาเจ้าเป็นองค์ประธานในพระราชพิธีราชาภิเษกสมรสของพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และหม่อมราชวงศ์สิริกิติติ์ กิติยากร ในช่วงเวลานั้น ซึ่งระเบียงที่ถูกจำลองขึ้นมานี้เป็นสถานที่ในการเจิมหน้าผาก
ห้องที่สองถูกจัดแสดงเป็นหอพระราชประวัติบรมราชบุพการีกิตติประกาศ ซึ่งถูกแบ่งออกเป็น 2 เรื่องราวคือ สมเด็จพระบรมราชชนก และสมเด็จพระบรมราชชนนี โดยในแต่ละเรื่องราวก็จะมีโซนที่ถูกจัดไว้เพื่อนำเสนอเนื้อหาที่แตกต่างกันออกไป
เรื่องราวของสมเด็จพระบรมราชชนก ถูกจัดแบ่งออกเป็นทั้งหมด 5 โซน คือ โซนมหิดลอดุลเดช โซนมุ่งมั่นเจตน์จรรยา โซนเจ้าฟ้าของปวงชน โซนผลจากพระเมตตา และโซนวารเวลาที่อาดูร
โซนมหิดลอดุลเดชนำเสนอเรื่องราวที่เกี่ยวข้องกับพระราชประวัติของสมเด็จพระบรมราชชนกในช่วงต้น ซึ่งบอกเล่าเรื่องราวพระราชสมภพ การศึกษาวิชาทหารบกและทหารเรือที่ประเทศเยอรมณี ช่วงที่ทรงเข้ารับราชการในกระทรวงทหารเรือ ซึ่งแสดงให้เห็นถึงปัจจัยในด้านต่าง ๆ ที่ทำให้สมเด็จพระบรมราชชนกทรงมีพระราชดำริที่เป็นประโยชน์ต่อประเทศชาติ
โซนมุ่งมั่นเจตน์จรรยาถูกนำเสนอเรื่องราวเกี่ยวกับจุดเปลี่ยนที่สำคัญ เนื่องจากสมเด็จพระบรมราชชนกได้ไปทรงเยี่ยมโรงพยาบาลศิริราช ทรงเห็นความขาดแคลนภายในโรงพยาบาล จึงทำให้พระองค์ลาออกจากราชการทหารเรือ และมีพระราชดำริที่จะช่วยเหลือเกี่ยวกับทางด้านการแพทย์ พระองค์จึงได้ไปศึกษาต่อเกี่ยวกับวิชาแพทย์ที่สหรัฐอเมริกา ซึ่งภายในโซนนี้ยังมีการจำลองเตียงและภาพวาดบนผนังที่แสดงให้เห็นถึงความขาดแคลนที่เกิดขึ้นภายในโรงพยาบาลศิริราชในช่วงเวลานั้น
โซนเจ้าฟ้าของปวงชนนำเสนอเรื่องราวที่เกี่ยวข้องกับการศึกษาวิชาแพทย์และสาธารณสุข ณ สหรัฐอเมริกา นอกจากทรงเรียนแล้วพระองค์ยังได้พระราชทานทุนให้แก่นักเรียนแพทย์ และพยาบาลเพื่อให้มาศึกษาต่อที่สหรัฐอเมริกา โดยภายในโซนนี้ยังมีการนำเสนอเรื่องราวที่เกี่ยวข้องกับการทรงพบและเสกสมรสกับสมเด็จพระบรมราชชนนีอีกด้วย
โซนผลจากพระเมตตาถูกนำเสนอเรื่องราวผ่านเอกสารต่าง ๆ ที่ถูกนำมาจัดแสดงไว้ภายในโซนนี้เพื่อสะท้อนให้เห็นถึงความทุ่มเท มุ่งมั่นทรงงานเพื่อประโยชน์ของการแพทย์และการพยาบาลของไทย ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของการทรงนำวิชาชีพการพยาบาลสู่มาตรฐานสากล และเรื่องราวของ หมอเจ้าฟ้า
โซนวารเวลาที่อาดูรนำเสนอเรื่องราวเกี่ยวกับการสวรรคตของสมเด็จพระบรมราชชนก ซึ่งในช่วงเวลานั้นทรงมีพระชนมายุ 37 พรรษา พระองค์ทรงงานหนักอยู่สม่ำเสมอถึงแม้จะมีอาการประชวร
เรื่องราวของสมเด็จพระบรมราชชนนี ถูกจัดแบ่งออกเป็นทั้งหมด 5 โซน คือ โซนเมื่อทรงพระเยาว์ โซนจากพยาบาลศิริราชสู่โลกใหม่ โซนหฤทัยมหิดล โซนพูนผลทรงสืบสาน และโซนสายธารแห่งนิรันดร์
โซนเมื่อทรงพระเยาว์ถูกนำเสนอเรื่องราวเกี่ยวกับพระราชประวัติในช่วงต้น ไม่ว่าจะเป็นเสด็จพระราชสมภพ การถวายตัวเป็นข้าหลวง และการทรงเป็นนักเรียนพยาบาล ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นที่ทำให้มีความเกี่ยวข้องกับคณะพยาบาลศาสตร์
โซนจากพยาบาลศิริราชสู่โลกใหม่นำเสนอเรื่องราวเกี่ยวกับการได้ทุนไปศึกษาทางด้านพยาบาลต่อที่สหรัฐอเมริกา ซึ่งได้ไปพบกับสมเด็จพระบรมราชชนก และได้เสกสมรสกันในภายหลัง ซึ่งเป็นจุดเปลี่ยนที่สำคัญเนื่องจากมีพระราชฐานะที่เปลี่ยนแปลงออกไปจากเดิม
โซนหฤทัยมหิดลนำเสนอเรื่องราวที่เกี่ยวข้อกับการประยุกต์ใช้หลักการพยาบาลและโภชนาการ เพื่อทรงเป็นแม่บ้านของครอบครัวมหิดล แม้ว่าสมเด็จพระบรมราชชนกเสด็จสวรรคตไปแล้วนั้น สมเด็จพระบรมราชชนนีก็สามารถทรงอภิบาลพระราชธิดาและพระราชโอรสได้อย่างสมบูรณ์
โซนพูนผลทรงสืบสานนำเสนอเรื่องราวที่เกี่ยวข้องกับการสานต่องานของสมเด็จพระบรมราชชนก ด้วยพระราชกรณียกิจที่เกี่ยวข้องกับกิจการพยาบาลจำนวนมาก ซึ่งขยายออกไปในพื้นที่ชนบท และชายแดน อีกทั้งยังได้ก่อตั้งหน่วยแพทย์อาสาสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี หรือที่รู้จักกันในชื่อย่อว่า พอ.สว.
โซนสายธารแห่งนิรันดร์นำเสนอเรื่องราวเกี่ยวกับช่วงปลายพระชนม์ชีพจนกระทั่งเสด็จสวรรคต ซึ่งภายในโซนนี้จะมีทั้งพระราชกรณียกิจและพระราชปณิธาณที่เกี่ยวข้องกับด้านการแพทย์ พยาบาล และสาธารณสุข ซึ่งในภายหลังพระบรมวงศานุวงศ์ลำดับต่อมาได้ทรงสืบสานต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน
และในห้องที่ 3 ซึ่งเป็นห้องสุดท้ายนั้นคือ ห้องเทิดพระเกียรติสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ ภายในห้องนี้ได้มีการรวบรวม หน่วยงาน องค์กร มูลนิธิต่าง ๆ จำนวนมาก ที่สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ ทรงพระกรุณาธิคุณ แม้สิ้นพระชนม์แล้ว หน่วยงานต่าง ๆ เหล่านี้ยังคงสามารถเติบโต และทำกิจกรรมที่เป็นประโยชน์ให้กับผู้คนภายในสังคมไทยได้อย่างต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน ซึ่งภายในห้องนี้ยังถูกตกแต่งเต็มไปด้วยดอกแก้วกัลยา ซึ่งเป็นดอกไม้ในจินตนาการ โดยมาจากการรวมดอกไม้ 2 ชนิดเข้าไว้ด้วยกันคือ ดอกแก้วเจ้าจอม และดอกแก้ว
ซึ่งการที่ได้เข้ามาเยี่ยมชมหอพระราชประวัติศรีสวรินทิราราชภักดี และหอพระราชประวัติบรมราชบุพการีกิตติประกาศ ทำให้ได้รับความรู้ ความเข้าใจ เกี่ยวกับความเป็นมาของการแพทย์ พยาบาล และสาธารณสุขที่เกิดขึ้นมาภายในระเทศไทย สำหรับผู้อ่านท่านใดที่ได้อ่านบทความชิ้นนี้และมีความสนใจเกี่ยวกับประวัติ เรื่องเล่าตามห้องและโซนต่าง ๆ ที่ได้กล่าวถึงข้างต้นนี้ก็สามารถเข้ามาเยี่ยมชมได้ที่ คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ศาลายา ได้เลย เนื่องจากการตีความหมายในแต่ละเรื่องของแต่ละบุคคลนั้นมีความแตกต่างกันออกไป ดังนั้นแล้วการที่ได้มาเดินชมด้วยตนเองอาจจะได้มุมมองที่หลากหลาย และแตกต่างออกไปจากเนื้อหาของบทความชิ้นนี้
QUICK LINKS
ติดต่องานบริหารจดหมายเหตุ
ติดต่องานพิพิธภัณฑ์และนิทรรศการ
*** สถานที่ติดต่อเข้าชมนิทรรศการหอพระราชประวัติสมเด็จพระบรมราชชนก และหอเกียรติยศแห่งมหาวิทยาลัยมหิดล
© 2021 ฝ่ายจดหมายเหตุและพิพิธภัณฑ์ หอสมุดและคลังความรู้มหาวิทยาลัยมหิดล. All Rights Reserved.
