ประวัติความเป็นมา

เมื่อวันที่ 8 พฤษภาคม 2535 สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี หลังจากได้ทรงรับทราบปัญหาอุปสรรคบางประการที่เกิดขึ้นบนพื้นที่มหาวิทยาลัยมหิดล ศาลายา " ด้วยทรงพระเมตตาหาใดเปรียบ จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมพระราชทานพระพุทธรูปส่วนพระองค์ นามว่า “พระพุทธมหาลาภ” เป็นพระพุทธรูปประจำมหาวิทยาลัย นำมาซึ่งความเป็นสวัสดิมงคลและความร่มเย็นเป็นสุขแก่บรรดาคณาจารย์ บุคลากร และนักศึกษาของมหาวิทยาลัยมหิดลตลอดมา พระพุทธมหาลาภเป็นพระพุทธรูปโบราณทรงเครื่องแบบกษัตริย์ หงายพระหัตถ์ในลักษณะของปางฉันสมอ หรือ พระไภษัชยคุรุ (ในนิกายมหายาน) ซึ่งหมายถึงพระพุทธเจ้าผู้เป็นบรมครูแห่งการแพทย์และยารักษาโรค ผู้มีรัศมีสีน้ำเงินดังไพลิน ผู้ศรัทธาบูชาจะนำมาซึ่งความอยู่ดีมีสุข และปราศจากโรคภัยไข้เจ็บ

ศาสตราจารย์ นายแพทย์ประดิษฐ์ เจริญไทยทวี อธิการบดีมหาวิทยาลัยมหิดล จุดธูปเทียนบูชาพระพุทธมหาลาภ ในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรและมอบครุยวิทยฐานะแก่ผู้ทรงคุณวุฒิที่ได้รับปริญญากิตติมศักดิ์มหาวิทยาลัยมหิดล ประจำปีการศึกษา 2534

ศาสตราจารย์เกียรติคุณ คุณหญิงไขศรี ศรีอรุณ กรรมการและเลขานุการมูลนิธิสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ที่ปรึกษาโครงการเฉลิมพระเกียรติ 65 พรรษาฯ ศาสตราจารย์ นายแพทย์บรรจง มไหสวริยะ รักษาการแทนอธิการบดีมหาวิทยาลัยมหิดล รองศาสตราจารย์ นายแพทย์ธันย์ สุภัทรพันธุ์ รักษาการแทนรองอธิการบดี และผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. นายแพทย์ภูดิท เตชาติวัฒน์ ผู้อำนวยการสถาบันพัฒนาสุขภาพอาเซียน สักการะ “พระพุทธมหาลาภ” เมื่อวันที่ 22 พฤษภาคม 2562 ปัจจุบันพระพุทธมหาลาภประดิษฐาน ณ บริเวณด้านหน้าห้องประชุมศาสตราจารย์เกียรติคุณ นายแพทย์นที รักษ์พลเมือง ชั้น 5 อาคารสำนักงานอธิการบดี มหาวิทยาลัยมหิดล ศาลายา

แบบจำลองพระพุทธมหิดลมงคลปัญญาญาณ

พระพุทธมหิดลมงคลปัญญาญาณ เป็นพระพุทธรูปที่มีลักษณะของพระไภษัชยคุรุไวฑูรยประภาตถาคต โดยได้รับการประยุกต์แบบจาก “พระพุทธมหาลาภ” ให้มีความอ่อนหวานและสวยงามยิ่งขึ้น พร้อมทั้งเพิ่มฐานบัว ซึ่งมีลักษณะของบัวสัตตบงกช ซึ่งเป็นดอกบัวที่ชูดอกพ้นจากผิวน้ำ เพื่อสื่อความหมายว่า เป็นผู้ที่หลุดพ้นจากทุกข์ทั้งปวง เป็นผู้ตื่น ผู้รู้ ผู้เบิกบาน และมีผ้าทิพย์ประดิษฐานอักษรพระนามาภิไธย “ส.ธ.” ทรงมงกุฏที่มีกรรเจียกขนาดใหญ่ มียอดมงกุฏแหลมสูง ตาบประดับกระบังหน้ามีขนาดเล็กแหลม ทรงเครื่องประดับรูปวงโค้งคลุมพระอุระลงมาถึงพระอุทร พระหัตถ์ทั้งสองขององค์พระอยู่ในท่าทางพิเศษ คือ พระหัตถ์ซ้ายวางบนพระเพลาประคองผลไม้ทิพย์รูปทรงคล้ายดอกบัวในพระหัตถ์ ส่วนพระหัตถ์ขวากำลังแสดงการเปิดหรือแย้มผลไม้ทิพย์ องค์พระหล่อด้วยโลหะทองเหลืองปิดผิวด้วยทองคำและอัญมณี องค์พระมีความสูง 98 นิ้ว หน้าตักกว้าง 65 นิ้ว ศิลปินในการออกแบบคือ อาจารย์ ดร.สุพร ชนะพันธ์ และได้รับการปรับแต่งให้มีพุทธลักษณะที่งดงามและอ่อนช้อยมากยิ่งขึ้นโดย อาจารย์ มานพ อมรวุฒิโรจน์ อดีตนายช่างศิลปกรรมชำนาญงาน สำนักช่างสิบหมู่ กรมศิลปากร โดยพระพุทธมหิดลมงคลปัญญาญาณจะประดิษฐานอยู่ ณ หอพระพุทธมหาสิริพีรยพัฒน์ ด้านหน้าอาคารอํานวยการ สถาบันพัฒนาสุขภาพอาเซียน มหาวิทยาลัยมหิดล ศาลายา โดยได้รับการสนับสนุนการจัดสร้างโดยมูลนิธิดร.เทียม โชควัฒนา นำโดย ดร.บุญเกียรติ โชควัฒนา และมูลนิธิมหาวิทยาลัยมหิดลฯ

มหาวิทยาลัยได้รับพระราชานุญาตให้จัดสร้างพระพุทธมหิดลมงคลปัญญาญาณ (จำลอง) ขนาดหน้าตัก 9 นิ้ว จำนวน 65 องค์ ประกอบด้วยพระพุทธรูปหล่อด้วยทองเหลืองปิดทองคำ จำนวน 37 องค์ โดยมหาวิทยาลัยจะมอบให้ส่วนงานต่าง ๆ ของมหาวิทยาลัยมหิดล ส่วนงานละ 1 องค์ จำนวนทั้งสิ้น 33 องค์ เพื่อนำไปประดิษฐานที่ส่วนงานเพื่อให้บุคลากรและนักศึกษาของส่วนงาน รวมถึงประชาชนทั่วไปได้สักการะบูชา และ 4 องค์สำหรับผู้มีอุปการะคุณต่อมหาวิทยาลัยในการดำเนินโครงการเฉลิมพระเกียรติ 65 พรรษาฯ และมหาวิทยาลัยได้จัดทำพระพุทธมหิดลมงคลปัญญาญาณ (จำลอง) ขนาดหน้าตัก 9 นิ้ว หล่อด้วยเนื้อบรอนซ์ จำนวน 28 องค์ เพื่อมอบให้แก่ผู้บริจาคเงินสนับสนุนให้แก่มหาวิทยาลัยโดยผ่านมูลนิธิมหาวิทยาลัยมหิดลในพระราชูปถัมภ์ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี มากกว่า 300,000 บาท โดยจะนำรายชื่อผู้บริจาคสลักบนด้านหลังหอพระพุทธมหาสิริพีรยพัฒน์อีกด้วย

พระคาถาที่สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ (อมฺพรมหาเถร) สมเด็จพระสังฆราช สกลสังฆปริณายก ทรงจารลงแผ่นทองคำและอธิษฐานจิตลงบนแผ่นทองทรงจาร และชนวนโลหะประทานให้แก่มหาวิทยาลัยมหิดลเพื่อนำไปทูลเกล้าฯถวายแด่สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีในพิธีเททองหล่อพระเกศ พระพุทธมหิดลมงคลปัญญาญาณ

หอพระพุทธมหาสิริพีรยพัฒน์ได้รับการออกแบบโดย อาจารย์ ดร.สุพร ชนะพันธ์ และปรับปรุงแบบเพิ่มเติมโดย อาจารย์ก่อเกียรติ ทองผุด นายช่างศิลปกรรมชำนาญการ กรมศิลปากร สถาปนิกผู้ออกแบบพระเมรุมาศ สำหรับพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร
โดยหอพระเป็นอาคารทรงมณฑปศิลปะไทยประยุกต์ ซึ่งลดทอนรายละเอียดให้มีความร่วมสมัย ผสมผสานสถาปัตยกรรมของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ อันได้แก่ ทรงเรือนยอดประยุกต์จากศิลปะพม่า เสาและบัวหัวเสาศิลปะเขมร กรอบประตูทางเข้าเป็นศิลปะจีน ฐานระเบียงมีลวดลายดอกไม้ศิลปะของมาเลเซีย หัวเสาราวบันไดเป็นศิลปะของชวา โดยมีขนาดฐานกว้าง 9.50 เมตร ยาว 9.50 เมตร ความสูงถึงยอดฉัตร 20.25 เมตร
ภายในมณฑปประดิษฐานพระพุทธมหิดลมงคลปัญญาญาณ ขนาดหน้าตัก 65 นิ้ว บนฐานชุกชีปูนปั้น ฉากหลังตกแต่งด้วยภาพจิตรกรรมซุ้มเรือนแก้วลายพันธุ์พฤกษา และสัตว์หิมพานต์ที่เป็นมงคล แสดงถึงความอุดมสมบูรณ์ โดยอาจารย์มณเฑียร ชูเสือหึง จิตรกรเชี่ยวชาญ สำนักช่างสิบหมู่ กรมศิลปากร ด้านนอกมณฑปมีลานประทักษิณ กว้าง 2 เมตร ส่วนด้านหลังออกแบบเป็นทางลาดสำหรับผู้พิการและผู้สูงอายุ ชั้นล่างสุดเป็นทางเดินปูด้วยหินเทียมโดยรอบ ขนาดกว้าง 3.00 เมตร รวมถึงออกแบบภูมิสถาปัตยกรรม จัดสวนไม้ดอกไม้ประดับ ตามแนวคิด “พุทธอุทยาน” โดย ดร.พรธรรม ธรรมวิมล ภูมิสถาปนิก กรมศิลปากร เพื่อรองรับกิจกรรมทางด้านศาสนาและการพัฒนาจิตของบุคลากรและนักศึกษาในอนาคต รวมทั้งเป็นที่ยึดเหนี่ยวจิตใจและเคารพสักการะของชาวมหาวิทยาลัยมหิดลสืบไป