ป่าใหญ่น่าน

ที่แปรเปลี่ยน

จังหวัดน่านในอดีตเป็นเมืองนันทบุรี โบราณเป็นชนเผ่าค่อย ๆ รวมตัวเป็นชุมชน และพัฒนาเป็นแคว้นอิสระ ต่อมาเป็นส่วนหนึ่งของเชียงใหม่หรือล้านนา ต่อมาในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช สมเด็จเจ้าฟ้าอัตถวรปัญโญ สมเด็จเจ้าฟ้าเมืองน่าน ได้เข้าเฝ้าเพื่อทูลขอสวามิภักดิ์เป็นข้าขัณฑสีมา และได้โปรดเกล้าฯ ให้มีเจ้าผู้ครองนครน่านเรื่อยมา กระทั่ง พ.ศ. 2474 เจ้ามหาพรหมสุรธาดา เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 64 ถึงแก่พิราลัย จึงไม่มีการแต่งตั้งเจ้าผู้ครองนครต่อ และใน พ.ศ. 2433 ได้มีพระยาพิชัยชาญฤทธิ์เป็นผู้ว่าราชการจังหวัดคนแรก

จังหวัดน่านมีป่าถึง 6.5 ล้านไร่ คิดเป็น 85% ของพื้นที่ทั้งหมด แต่หลังจาก พ.ศ.2510 ได้สูญเสียพื้นที่ป่าไปจำนวนมาก เนื่องจากรัฐบาลเปิดสัมปทานป่าไม้ให้กับธุรกิจเอกชน และระหว่าง พ.ศ. 2514 - 2518 รัฐบาลได้อนุมัติให้มีการตั้งถิ่นฐานของผู้อพยพลี้ภัยสงครามจาก สปป.ลาว ซึ่งผู้อพยพเหล่านั้นได้ขยายถิ่นฐานที่อยู่อาศัย และถางป่าเพื่อทำไร่หมุนเวียน ส่วนเหตุผลหลักอีกประการ คือ ทุนนิยมได้คืบคลานเข้ามา ชาวบ้านถูกส่งเสริมให้ปลูกพืชไร่ เช่น ข้าวโพดเพื่อการเลี้ยงสัตว์เพิ่มขึ้น โดยมีกลุ่มนายทุนให้เมล็ดพันธุ์ ปุ๋ย และทำการรับซื้อ โดยชาวบ้านเป็นผู้ปลูกเท่านั้น ต่อมาความนิยมในการปลูกข้าวโพดของชาวบ้านเพิ่มขึ้น เมื่อพื้นที่เพาะปลูกไม่เพียงพอจึงเกิดการตัดต้นไม้ถางป่าเพิ่มขึ้น ทำให้พ.ศ. 2558 ป่าสงวนคงเหลือ 4,564,996 ไร่ หรือหายไป 1,8770,796 ไร่ (28% ของพื้นที่ป่าสงวนทั้งหมด) ปัญหา คือ ความต้องการทางเศรษฐิจมาเบียดเบียนธรรมชาติ มีการบุกรุกพื้นที่ป่า สิ่งที่ตามมาคือภูเขาหัวโล้น การปลูกพืชเชิงเดี่ยว ปัญหาหมอกควันและไฟป่า

ปัญหาของการปลูกข้าวโพดและพืชเชิงเดี่ยว ไม่เพียงทำลายป่าซึ่งเป็นการใช้ทรัพยากรที่ไม่เหมาะสมและไม่มีประสิทธิภาพ ด้วยการแลกป่าสงวนและป่าต้นน้ำอันดับหนึ่งของประเทศกับพืชที่สร้างรายได้ต่ำเท่านั้น แต่ยังเพิ่มความเหลื่อมล้ำ โดยเฉพาะเกษตรกรที่เพาะปลูกบนพื้นที่สูงชัน ซึ่งมีแนวโน้มว่าจะยิ่งปลูกยิ่งจน เพราะผลผลิตที่ได้นั้นต่ำกว่าการเพาะปลูกในพื้นที่ราบ ทำให้เกษตรกรในพื้นที่สูงชันมักติดอยู่ในวังวนของหนี้นอกระบบเรื้อรัง ห่วงโซ่อุปทานและแรงจูงใจในการถางทำลายป่า เพื่อเพิ่มพื้นที่ในการทำมาหากิน