สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนีมีพระราชดำริช่วยเหลือหญิงไทยให้พ้นภัยจากมะเร็งเต้านม เนื่องจากสตรีไทยเป็นมะเร็งที่เต้านมสูงมาก และเสียชีวิตจากอาการดังกล่าวประมาณ 3-4 หมื่นคนต่อปี จึงได้พระราชทานพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์จำนวน 12 ล้านบาท เป็นทุนเริ่มแรกในการจัดตั้ง มูลนิธิถันยรักษ์ เมื่อวันที่ 9 พฤศจิกายน พ.ศ. 2537 เพื่อให้สตรีไทยได้เข้าใจถึงอันตรายจากโรคมะเร็ง รู้จักวิธีป้องกันตัวเองให้ถูกต้อง และส่งเสริมการตรวจเต้านมอย่างถูกต้องและสม่ำเสมอ ถ้าหากพบก้อนเนื้อในระยะต้น จะได้ทำการรักษาให้หายขาดได้อย่างทันท่วงที และอบรมเจ้าหน้าที่และอาสาสมัครสาธารณสุขสำหรับถ่ายทอดความรู้ให้ประชาชนในชนบทอีกด้วย
มูลนิธิถันยรักษ์ ได้จัดตั้งศูนย์ถันยรักษ์ขึ้นที่โรงพยาบาลศิริราชในเดือนมีนาคม พ.ศ. 2538 เพื่อใช้เป็นสถานที่ตรวจวินิจฉัยเต้านม โดยได้รับความร่วมมือจากโรงพยาบาลศิริราชในการใช้สถานที่และแพทย์จากสาขาต่าง ๆ เปิดเป็นศูนย์ตรวจวินิจฉัยเต้านมครบวงจร และเป็นสถานที่อบรมแก่แพทย์และบุคลากรทางการแพทย์ ในเรื่องการวินิจฉัยมะเร็งเต้านมโดยใช้เทคโนโลยีการตรวจที่ทันสมัย
มูลนิธิถันยรักษ์ นับเป็นมูลนิธิในพระราชดำริเป็นโครงการสุดท้ายด้วย ปัจจุบันสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีทรงดำรงตำแหน่งประธานกิตติมศักดิ์ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2557 สืบมา
