สี
กับมหาวิทยาลัยมหิดล

What is your
Birthday Color?

“สี” ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 ได้ให้ความหมายไว้ว่า “ลักษณะของแสงสว่าง ปรากฏแก่ตาให้เห็น เป็นสีขาว ดำ แดง เขียว เป็นต้น”

“สี” คือลักษณะความเข้มของแสงที่ปรากฏแก่สายตาให้เห็นเป็นสี โดยผ่านประสาทสัมผัสการมองเห็นผ่านศูนย์สับเปลี่ยนในสมองไปสู่ศูนย์การมองเห็นภาพ รับรู้ด้วยตามองจะรับข้อมูลจากตา โดยที่ตาได้ผ่านกระบวนการวิเคราะห์ข้อมูลพลังงานแสงมา การสร้างภาพ หรือการมองเห็น ก็คือการที่ข้อมูลได้ผ่านการวิเคราะห์แยกแยะให้เรารับรู้ถึงสรรพสิ่งรอบตัว

ในวงการศิลปะหรือทฤษฎี คำว่า “สี” ตรงกับคำในภาษาอังกฤษว่า “Hue” ซึ่งหมายถึง เนื้อสีแท้ ๆ ที่สามารถนำมาผสมกันตามวิธีระบายสีหรือตามแบบต่าง ๆ

ในวงการเคมี คำว่า “สี” หมายถึง “Pigment” หรือสารประกอบที่เป็นเม็ดสีหรือรงควัตถุ

ในทางชีววิทยา หมายถึง “Pigment” ซึ่งมีอยู่ในมนุษย์ สัตว์และพืช

ในวงการฟิสิกส์ คำว่า “สี” หมายถึง “แสง คลื่นแสงหรือแถบแสงสีที่มองเห็น”

การสื่อความหมายของสี

สี สำหรับด้านจิตวิทยานั้น เป็นตัวกระตุ้นความรู้สึกและมีผลต่อจิตใจของมนุษย์ต่างกัน เช่น

สีแดง ให้ความรู้สึกเร่าร้อน รุนแรง อันตราย ตื่นเต้น
สีเหลือง ให้ความรู้สึก สว่าง อบอุ่น แจ่มแจ้ง ร่าเริง ศรัทธา มั่งคั่ง
สีเขียว ให้ความรู้สึก สดใส สดชื่น เย็น ปลอดภัย สบายตา มุ่งหวัง
สีฟ้า ให้ความรู้สึก ปลอดโปร่ง แจ่มใส กว้าง ปราดเปรื่อง
สีม่วง ให้ความรู้สึก เศร้า หม่นหมอง ลึกลับ
สีดํา ให้ความรู้สึก มืดมิด เศร้า น่ากลัว หนักแน่น
สีขาว ให้ความรู้สึก บริสุทธิ์ ผุดผ่อง ว่างเปล่า จืดชืด
สีส้ม ใหความรู้สึก สดใส ร้อนแรง เจิดจ้า มีพลัง อํานาจ
สีเทา ให้ความรู้สึก เศร้า เงียบขรึม สงบ แก่ชรา
สีน้ำเงิน ให้ความรู้สึก เงียบขรึม สงบสุข จริงจัง มีสมาธิ
สีน้ำตาล ให้ความรู้สึก แห้งแล้ง ไม่สดชื่น น่าเบื่อ
สีชมพู ให้ความรู้สึก อ่อนหวาน ความเป็นผู้หญิง ความประณีต ร่าเริง

สีกับความหมายในเชิงความเชื่อ

ในแต่ละความเชื่อจะใช้สีเป็นเครื่องมือในการสื่อความหมายที่แตกต่างกันไปในแต่ละวัฒนธรรม เช่น

สีขาว สื่อถึง ความบริสุทธิ์ ผู้มีศีลธรรม
สีแดง สื่อถึงบาป กิเลส ความไร้ศีลธรรม ความโหดร้าย ความเปลี่ยนแปลง เลือดตกยางออก แต่ก็อาจสื่อถึง ความเสียสละ พลัง และความรัก
น้ำเงิน สื่อถึงสีของท้องฟ้า สัญลักษณ์ของสวรรค์ ความจงรักภักดี และยังเป็นสัญลักษณ์ของความเป็นอมตะ
สีเขียว สื่อถึง ความหวัง การรักษา และการเติบโต
สีเหลืองทอง เป็นสัญลักษณ์ของดวงอาทิตย์ หมายถึง อานุภาพ ความรุ่งโรจน์รุ่งเรือง
สีดํา สื่อถึง ความโศกเศร้า การไว้ทุกข์
สีเหลือง นอกจากสื่อถึงผู้ทรงศีลแล้ว ยังสื่อถึงแสงสว่างแห่งปัญญา ให้ความสงบ ทําให้ความรู้สึกกระตือรือร้น แจ่มใส

สีในวัฒนธรรมและคติความเชื่อของไทย

ในประเทศไทยมีความเชื่อเรื่องสีประจำวัน อันเป็นความเชื่อทางด้านโหราศาสตร์ ซึ่งสืบมาจากความเชื่อเรื่องสีกายของเทวดานพเคราะห์
ของศาสนาพราหมณ์ โดยเทวดาแต่ละองค์มีสีกายและกลายเป็นสีประจำวันต่าง ๆ ดังนี้

นอกจากนั้นยังมีการนุ่งห่มตามสีที่เป็นสิริมงคลตามวันต่าง ๆ ตามความเชื่อเรื่อง สวัสดิรักษา ซึ่งสตรีในเขตพระราชฐานชั้นในยึดถือปฏิบัติกันตั้งแต่ต้นกรุงรัตนโกสินทร์ ถึง รัชกาลที่ 6 ดังที่ปรากฏในนิยายเรื่อง “สี่แผ่นดิน” สรุปความว่า

สำหรับผ้านุ่งเครื่องแต่งกายของข้าราชการฝ่ายหน้านั้น แต่เดิมจะใช้ผ้าที่ได้รับพระราชทานตามบรรดาศักดิ์ ต่อมาเมื่อรัชกาลที่ 5 พระราชทานเครื่องแบบสำหรับทหารมหาดเล็กเมื่อ พ.ศ. 2413 แล้ว จึงมีพระราชดำริให้มีเครื่องแบบสำหรับข้าราชการฝ่ายพลเรือนในเวลาปกติด้วย โดยทรงกำหนดให้แต่งเสื้อแพรสีแตกต่างกันตามกระทรวง คือ เจ้านายสีไพล กระทรวงมหาดไทยสีเขียวแก่ กลาโหมสีลูกหว้า กรมท่าสีน้ำเงินแก่ (ทำให้เรียกสีน้ำเงินแก่ว่าสีกรมท่าสืบมา) มหาดเล็กสีเหล็ก และอาลักษณ์กับโหรสีขาว โดยนุ่งกับผ้าม่วง แต่ก็ไม่ได้กำหนดเป็นทางการ ผู้ที่ได้รับพระราชทานก็แต่งตามนี้ ส่วนผู้ที่ไม่ได้รับพระราชทานก็แต่งตัวอย่างเดิม

อ้างอิง

เกรียงไกร ฮ่องเฮงเส็ง. (2561). ประวัติความเป็นมาของการเรียกชื่อสีแบบไทยโบราณ: กรณีศึกษาหมู่สีเขียว. วารสารไทยคดีศึกษา. 15(1). 1-46.

เฉลิมชัย สุวรรณวัฒนา. (2553). สีในวัฒนธรรมคติความเชื่อของไทย(วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต). กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยศิลปากร.

เชื้อ ว่องส่งสาร. (2518). คราบหมอควาย. สัตวแพทยสาร. 26(2). 5-13.

สมภพ จงจิตต์โพธา. (2556). ทฤษฎีสี. กรุงเทพฯ: บริษัท วาดศิลป์ จำกัด.

อดุลย์ วิริยเวชกุล (บรรณาธิการ). (2537). 25 ปี แห่งวันพระราชทานนาม มหาวิทยาลัยมหิดล. กรุงเทพฯ: บริษัท อุดมสุขการพิมพ์ (1993).