วันที่ 29 พฤศจิกายน พ.ศ. 2488 สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล พร้อมด้วยสมเด็จพระบรม- ราชชนนี และสมเด็จพระราชอนุชา เสด็จพระราชดำเนินจากประเทศสวิตเซอร์แลนด์ โดยเครื่องบินพระที่นั่ง ที่กองทัพอังกฤษจัดถวาย ถึงท่าอากาศยานดอนเมืองในวันที่ 5 ธันวาคม พ.ศ. 2488 ในการนั้น กองทัพอากาศ ได้ถวายพระยศจอมพลอากาศ จากนั้นเสด็จฯ ไปยังวัดพระศรีรัตนศาสดาราม และพระที่นั่งบรมพิมาน ในพระบรมมหาราชวัง โดยรถยนต์พระที่นั่ง ซึ่งระหว่างเส้นทางเสด็จฯ นั้น เต็มไปด้วยพสกนิกรที่รอเฝ้าชม พระบารมีอย่างเนืองแน่น

ในการเสด็จนิวัตพระนครครั้งที่สองนี้ เนื่องจากทรงบรรลุพระราชนิติภาวะแล้ว คณะผู้สำเร็จราชการ จึงพ้นวาระไป ทรงสามารถที่จะประกอบพระราชกรณียกิจบริหารราชการแผ่นดินได้โดยพระองค์เอง โดยมี พระราชกรณียกิจ ได้แก่ ทรงประกอบรัฐพิธีพระราชทานรัฐธรรมนูญ แห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2489 เสด็จฯ ไปทรงเยี่ยมทหารบก ทหารเรือ ทหารอากาศ ทอดพระเนตรกิจการของหอสมุดแห่งชาติ เสด็จฯ ไปทอดพระเนตรกีฬา ได้แก่ ฟุตบอลและเทนนิส ทรงเยี่ยมเยียนพสกนิกรในท้องที่ต่าง ๆ เช่น จังหวัด พระนครศรียุธยา ปทุมธานี นนทบุรี สมุทรปราการ สมุทรสาคร และฉะเชิงเทรา

เมื่อวันที่ 19 มกราคม พ.ศ. 2489 เสด็จพระราชดำเนินทรงเป็น ประธานในพิธีตรวจพลสวนสนามของกองกำลังสัมพันธมิตร พร้อม พลเรือตรี ลอร์ดหลุยส์ เมานต์แบ็ตเทน ผู้บัญชาการทหารสูงสุดกองกำลัง ทหารสัมพันธมิตรภาคพื้นเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ณ ท้องสนามหลวง และถนนราชดำเนิน เพื่อเฉลิมฉลองชัยชนะของทหารสัมพันธมิตรที่เข้ามา ปลอดอาวุธทหารญี่ปุ่น ซึ่งเป็นเครื่องยืนยันถึงเอกราชและอิสรภาพของ ชาติไทย ให้เป็นที่ปรากฎแก่สายตาชาวโลก

พระราชกรณียกิจที่สำคัญอีกประการหนึ่ง คือ การเสด็จฯ เยี่ยมชุมชนสำเพ็ง พร้อมด้วยสมเด็จพระอนุชา เมื่อวันที่ 3 มิถุนายน พ.ศ. 2489 ซึ่งสำเพ็งในเวลานั้นมีเหตุทะเลาะวิวาทจนเกิดเป็นเหตุจราจล อยู่บ่อยครั้ง การเสด็จฯ ในครั้งนั้น ยังความปลาบปลื้มให้กับพสกนิกร ไม่ว่าจะเป็นคนไทยหรือคนจีนที่เข้ามาพึ่งพระบรมโพธิสมภาร ได้มี ความเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันในการรอรับเสด็จฯ เพื่อที่จะได้ชื่นชมพระบารมี ด้วยความยินดี บ้างก็ตั้งโต๊ะบูชารับเสด็จฯ หรือการนำผ้าขาวมาทำเป็น ลาดพระบาทให้ทรงพระดำเนินผ่าน แล้วนำกลับไปบูชาต่อไป หลังจาก เหตุการณ์นั้น เหตุร้ายต่าง ๆ จึงยุติไป บังเกิดแต่ความสมัครสมาน สามัคคีจวบจนปัจจุบัน